కంది మనరాష్ట్రంలో దాదాపు 7.30 లక్షల ఎకరాల్లో సాగుచేయబడుతూ, 1.80 లక్షల టన్నుల ఉత్పత్తినిస్తుంది. ఎకరాకు 212 కి. సరాసరి దిగుబడినిస్తుంది. ప్రత్తి, మిరప, పొగాకులకు ప్రత్యామ్నాయంగా అలాగే, పెసర, మినుము, సోయా చిక్కుడు, వేరుశనగ, సజ్జ, జొన్న మొక్కజొన్న లాంటి పైర్లతో మిశ్రమ పంటగా కందిని ఖరీఫ్లో పండించవచ్చు. మహబూబ్నగర్, ఆదిలాబాద్, రంగారెడ్డి, మెదక్, నల్గొండ, వరంగల్ మరియు ఖమ్మం జిల్లాల్లో ఎక్కువగా సాగు చేస్తున్నారు. రబీలో కూడా కందిని ఏక పంటగ మరియు వేరుశనగతో అంతరపంటగా పండించవచ్చు.
రకం |
పంటకాలం (రోజుల్లో) |
దిగుబడి (క్వి/ఎ.) |
గుణగణాలు |
ఎల్.ఆర్.జి. 41 |
ఖరీఫ్ – 180 రబీ 120 - 130 |
8 - 10 |
పైరు ఒకేసారి పూతకు రావటం వలన కొమ్మలు వంగుతాయి. శనగపచ్చ పురుగును బాగా తట్టుకొంటుంది. నల్లరేగడి భూములకు అనుకూలం. నీటి వసతితో తేలికపాటి భూముల్లో కూడా పండించవచ్చు. |
లక్ష్మీ (ఐ.సి.పి.ఎల్ 85063) |
ఖరీఫ్/రబీ 160 – 170 |
7 - 8 |
చెట్లు గుబురుగా వుండి ఎక్కువ కొమ్మలు కలిగి వుంటాయి. ఎండు తెగులును కొంత వరకు తట్టుకొంటుంది. రబీలో విత్తినపుడు, ప్రధానమైన కొమ్మలు విడిగా ఎక్కువగా ఉంటాయి. గింజలు లావుగా ముదురు గోధుమ వర్ణంలో ఉంటాయి. |
ఎం.ఆర్.జి. 66 |
ఖరీఫ్ – 180 రబీ 120 - 130 |
8 - 9 |
నల్లరేగడి భూములకు అనువైనది. గింజలు మధ్యస్థంగా వుంటాయి. మాక్రోఫోమినా ఎండు తెగులును కొంతవరకు తట్టుకొంటుంది. |
ఆశ (ఐ.సి.పి.ఎల్ 87119) |
ఖరీఫ్ 170 – 180
|
7 - 8 |
మొక్క నిటారుగా, గుబురుగా పెరుగుతుంది. ఎండు మరియు వెర్రి తెగుళ్ళను తట్టుకొంటుంది. గింజలు ముదురు గోధుమ రంగులో లావుగా ఉంటాయి. |
మారుతి (ఐ.సి.పి. 8863) |
ఖరీఫ్ 155 – 160
|
7 - 8 |
మొక్క నిటారుగా పెరుగుతుంది. ఎండు తెగులును తట్టుకొంటుంది. గింజలు మధ్యస్థ లావుగా ఉంటాయి. వరి మాగాణి గట్ల మీద పెంచటానికి అనువైనది. |
డబ్ల్యూ.ఆర్.జి. 27 |
ఖరీఫ్ – 180 రబీ 120 - 130 |
7 - 8 |
మొక్కలు ఎత్తుగా పెరుగుతాయి. పువ్వులు ఎరుపుగా ఉంటాయి. కాయలు ఆకుపచ్చగా ముదురు గోధుమరంగు చారలు కలిగి ఉంటాయి. గింజలు గోధుమ వర్ణంలో ఉంటాయి. |
పి. ఆర్. జి-100 |
ఖరీఫ్ 145 – 150 |
6 - 7 |
ఎండు తెగులును కొంత వరకు తట్టుకొంటుంది. తెలంగాణ మరియు రాయలసీమ ప్రాంతాలలోని తేలిక పాటి, ఎర్ర చల్కా నేలల్లో వరాధారంగా సాగుచేయటానికి అనువైనది. |
పాలెం కంది (పి.ఆర్.జి 158) |
ఖరీఫ్/రబీ 150 - 155 |
6 - 7 |
దక్షిణ తెలంగాణ మరియు రాయలసీమ ప్రాంతాలకు అనువైనది. ప్యుజేరియమ్ ఎండు తెగులును తట్టుకొనును. |
దుర్గ (ఐ.సి.పి.ఎల్. 84031) |
ఖరీఫ్ 115 – 125
|
4 –s 5 |
అధిక దిగుబడినిచ్చే స్వల్పకాలిక రకం. కాయతొలుచు పురుగు బారి నుండి తప్పించుకొంటుంది. ఉత్తర తెలంగాణ జిల్లాలకు ఖరీఫ్ పంటగా అనువైనది. |
సూర్య (ఎం.ఆర్.జి. 1004) |
ఖరీఫ్ 165 – 180 రబీ 120 - 130 |
8 – 9 |
మొక్క నిటారుగా, గుబురుగా, పెరుగుతుంది. పువ్వులు పసుపు పచ్చగా ఉంటాయి. గింజలు లావుగా గోధుమ రంగులో రబీ ఉంటాయి. ఎండు తెగులు (మాక్రోఫోమినా) ను కొంతవరకు తట్టుకొనును. |
వరంగల్ కంది 53 (డబ్ల్యు.ఆర్.జి. 53) |
ఖరీఫ్/రబీ - 160 |
6 – 8 |
కాయతొలుచు పరుగును కొంతవరకు తట్టుకుంటుంది. |
ఆర్.జి.టి-1 (తాండూరు తెల్లకంది) |
ఖరీఫ్ 145 – 155 రబీ 120 - 130 |
5 – 6 |
ఎండు తెగులును తట్టుకొనును తేలిక పాటి మరియు నల్లభూములకు అనువైనది. అంతరపంటలకు అనుకూలము. |
డబ్ల్యు.ఆర్.జి. -65 (రుద్రేశ్వర) |
ఖరీఫ్ 160 – 180 రబీ 120 - 130 |
8 - 10 |
ఎండుతెగులు మరియు శనగపచ్చ పరుగు కొంతవరకు తట్టుకొని, నల్లరేగడి భూములకు అనువైనది. |
ఖరీఫ్ లో జూన్-జులై వరకు మరియు రబీలో సెప్టెంబర్ 15 నుండి అక్టోబర్ 15 వరకు విత్తుకోవచ్చు.
నీరు త్వరగా ఇంకిపోయే గరప నేలలు, ఎర్రరేగడి నేలలు, చల్మనేలలు మరియు మురుగునీరు పోయే వసతి గల నల్లరేగడి నేలలు సాగుకు అనుకూలం. నీటి ముంపునకు గురయ్యే నేలలు పనికిరావు. చౌడు నేలలు పనికిరావు.
భూమిని ఒకసారి నాగలితో దున్ని తరువాత గొర్రుతో రెండుసార్లు చదును చేసుకోవాలి.
ఖరీఫ్ 2-3 కిలోలు, రబీలో 6-8 కిలోలు ఎకరానికి
మొదటగా విత్తనాలకు ధైరామ్ లేదా కాప్లాన్ ఒక కిలో విత్తనానికి 3 గ్రా, చొప్పన పట్టించాలి. ఆ తర్వాత విత్తుకొనే ముందు 200 నుండి 400 గ్రాముల రైజోబియంను ఎకరా విత్తనానికి కలిపి విత్తుకోవాలి.
నాగలి వెంబడి గాని, సాళ్ళలో గొర్రుతో లేదా ట్రాక్టర్తో గాని విత్తుకోవాలి.
చివరి దుక్కిలో ఎకరాకు 2 టన్నుల పశువుల ఎరువు, ఖరీఫ్లో 8 కిలోలు, రబీలో 16 కిలోల నత్రజని ఈ రెండు కాలాల్లోను 20 కిలోల చొప్పన భాస్వరం వేసుకోవాలి. అంతరపంట వేసినప్పడు పైరును బట్టి వేసే ఎరువు మోతాదు మారుతుంది. ప్రధాన పైరుకు, అంతర పంటకు వేరువేరుగా ఎరువులు వేయాలి. మొక్కకు తొలి రోజుల్లో ఎక్కువ పోషకాల ఆవశ్యకత ఉంటుంది. కావున పూర్తి నత్రజని మరియు భాస్వరం ఎరువులను తప్పని సరిగా ఆఖరి దుక్మిలో వేసుకోవాలి.
విత్తే ముందు పూక్టోరాలిన్ 45% ఎకరాకు లీటరు చొప్పన 200 లీటర్ల నీటిలో కలిపి భూమిపై పిచికారి చేయాలి లేదా పెండిమిధాలిన్ 30% ఎకరాకు 1.3 నుండి 1.6 లీటర్లు 200 లీటర్ల నీటిలో కలిపిన మిశ్రమాన్ని విత్తిన వెంటనే గాని మరుసటి రోజు గాని నేలలో తేమ ఉన్నప్పడు పిచికారి చేయాలి. అంతర కృషి చేయడానికి వీలుగా లేనప్పడు లేదా వరాలు అధికంగా కురిసి కలుపు తీయడానికి వీలు కాని సమయంలో వెడల్పాకు కలుపు ఎక్కువగా ఉన్నప్పడు ఎకరాకు 250 నుండి 300 మి.లీ. ఇమాజిథా ఫైర్ కలుపు మందును లేదా గడ్డి జాతి కలుపు ఎక్కువగా ఉన్నప్పడు క్విజాల్ఫాప్-పి-ఇథైల్ మందును 400 మి.లీ. లేదా ప్రాపిక్విజాఫాప్ మందును 250 మి.లీ. ఎకరాకు పంట విత్తిన 20 రోజుల తరువాత నేలలో తేమ ఉన్నప్పడు పిచికారి చేయాలి. విత్తిన 30 నుండి 60 రోజులలో గుంటకతో లేదా గొర్రుతో లేదా దంతితో గాని లేదా బాగా ఎడంగా విత్తిన పైర్లలో ట్రాక్టర్తో అంతర కృషి చేయాలి.
తక్కువ కాలపరిమితి గల మినుము, పెసర, జొన్న మొక్కజొన్న వేరుశనగ, సోయాచిక్కుడు, నువ్వులు, ప్రత్తి పంటలను అంతర పంటగా వేసుకోవాలి. కంది+జొన్న లేదా మొక్కజొన్న లేదా సజ్ఞ 1 : 2 లేదా 1 : 4 ( 1 : 2 ఒక సాళ్ళ కంది రెండు సాళ్ళ అంతర పంటలు) కందిలో అంతరపంటగా పెసర లేదా మినుము లేదా సోయాచిక్కుడు లేదా వేరుశనగ 1 : 7గా వేసుకోవచ్చు)
కంది + నువ్వులు - 1 : 4
కంది + పత్తి - 1 : 4 లేదా 1 : 6
ఖరీఫ్ లో వర్షాధారంగా పండిస్తారు. అవకాశమున్నచో పూత కాత తయారయ్యే దశలో ఒకటి లేదా రెండు తడులు ఇస్తే దిగుబడులు పెరుగుతాయి. రబీలో 2 లేదా 3 తడులు ఇవ్వాలి. ఈ తడులు మొగ్గ రాబోయే ముందు ఒకసారి, కాయలు రాకముందు మరోసారి ఇవ్వాలి. నీరు ఎక్కువైనా లేదా బెట్టకు గురైన పూత, కాత రాలిపోతుంది.
గమనిక : బెట్టకు గురైనప్పడు యూరియా 20 గ్రా. లేదా 10 గ్రా, మల్టి-కె లీటరు నీటికి కలిపి పైరుపై పిచికారి చేయాలి. పూత, కాత రాలిపోకుండా కాపాడవచ్చు మరియు బెట్ట నుండి కొంత మేర ఉపశమనం పొందవచ్చు. చేనులో నీరు ఎక్కువైనప్పడు లేదా వరుసగా వరాలు పడుతున్నప్పడు ఇనుము ధాతు లోపం కనిపిస్తుంది. లేద ఆకులు పసుపు రంగులో కనిపిస్తాయి. 5 గ్రా, అన్నబధి ని 1 గ్రా నిమ్మ ఉప్ప ఒక లీటరు నీటిలో కలిపి పిచికారి చేసినట్లయితే ఇనుము ధాతు లోపంను నివారించవచ్చు.
తొలకరిలో 170 నుండి 180 రోజుల్లో కోతకు వచ్చే మధ్యకాలిక రకాలైన ఐ.సి.పి.యల్ - 85063, డబ్ల్యు.ఆర్.జి. - 27, యల్.ఆర్.జి. - 41, ఐ.సి.పి.యల్ - 87119, ఐ.సి.పి.యల్ - 8863, యమ్.ఆర్.జి. 66 మరియు యం.ఆర్.జి. 1004 (సూర్య)లను రబీకాలంలో కూడా వేసుకోవచ్చు.
లక్షణాలు |
ఖరీఫ్ |
రబీ |
విత్తే కాలం |
జూన్, జులై |
సెప్టెంబర్ 15 అక్టోబర్ 15 |
విత్తనం (ఎకరానికి) |
2 – 3 కిలోలు |
6 – 8 కిలోలు |
విత్తేదూరం (సెం.మీ) |
150 x 20 లేక 180 x 20 |
45 – 90 X 10 సెం.మీ. |
కాలపరిమితి (రోజులలో) |
160 - 180 రోజులు |
120 - 125 రోజులు |
మొక్కల ఎత్తు (మీటర్లలs |
2 |
1.2 |
కొమ్మలు |
బాగా వస్తాయి |
తగ్గుతాయి |
కాయగింజల పరిమాణం |
బాగుంటుంది |
తగ్గుతాయి |
చీడపీడలు |
ఎక్కువ |
తక్కువ |
పంటలు |
సహపంటగా |
ఏకపంటగా / సహపంటగా |
దిగుబడి (క్వి.ఎ) |
6 - 8 క్వింటాళ్లు |
5 - 6 క్వింటాళ్లు |
సమగ్ర సస్యరక్షణ (కంది, శనగ)
ఈ మందులు వాడిన తర్వాత కూడా శనగ పచ్చ పురుగును నివారించలేక పోతే ఇండాక్సాకార్చ్ 1.0 మి.లీ. లేదా స్పైనోసాద్ 0.3 మి.లీను లీటరు నీటిలో కలిపి పిచికారి చేయాలి.
అన్ని కాయలు ఎండిన తర్వాతనే కంది పంటను కోయాలి. ఎందుకనగా పూత 2 నెలల వరకు పూస్తునే ఉంటుంది. ఎండిన తర్వాత కట్టెలతో కొట్టి కాయల నుండి గింజ వేరు చేయాలి. కందులను బూడిద కలిపిగాని, వేప ఆకులు కలిపి గాని నిల్వ చేస్తారు. నిల్వ చేసేటప్పడు పరుగులు ఆశించకుండా ఉండేందుకు బాగా ఎండబెట్టాలి.
కంది, పెసర, మినుము, శనగ, ఉలవలు పంటల సాగుపై మరిన్ని వివరాలకు సంప్రదించాల్సిన చిరునామా : ప్రిన్సిపల్ సైంటిస్ట్ (పప్పధాన్యాలు), ప్రాంతీయ వ్యవసాయ పరిశోధనా స్థానం, వరంగల్-506007, వరంగల్ జిల్లా ఫోన్ నెం. 9849133493
చివరిసారిగా మార్పు చేయబడిన : 1/5/2024