ప్రత్తి పంట ఉప్పఉత్పత్తులను పశువుల మేతగా ఎలా వాడుకోవాలి?

ప్రత్తి ప్రాసెసింగ్ చేసే క్రమంలో వివిధ రకాలైన ఉపఉత్పత్తులు, విలువైన దాణా పదార్ధాలు లభ్యమవుతాయి. వీటిలో జిన్నింగ్ మిల్లుల నుండి వచ్చే జిన్ ట్రాష్ మరియు ప్రత్తి గింజల ప్రాసెసింగ్ ప్లయింట్ల నుండి వచ్చే ప్రత్తి గింజలు మరియు ప్రత్తి గింజల మిల్/కేకు ప్రత్తిని నులుగా ప్రాసెస్ చేసినప్పుడు వచ్చే కాటన్ టెక్సటైల్ మిల్లు ఉప ఉత్పత్తి మొదలగునవి ముఖ్యమైనవి. ప్రత్తి గింజలలో ప్రోటీన్, శక్తి నిచ్చే పదార్ధాలు మరియు భాస్వరం, ప్రత్తి విత్తన మిల్ లో ప్రోటీన్ మరియు భాస్వరం, ప్రత్తి గింజల పొత్తు, కాటన్ జిన్ ట్రాష్ లో పీచుపదార్ధము అధికంగా ఉంటాయి. ప్రత్తి పంట ఉపఉత్పత్తుల లోని విలువైన పోషక పదార్థముల కారణంగా వీటిలో పశువులు మరియు కోళ్ళకు మేతగా వాడవచ్చు. వీటిలో ఉండే గానిపల్ విష పదార్ధ ప్రభావాన్ని నివారించి ఎంత పరిమాణంలో వాడుకోవాలో అవగాహనా లేకపోవడం వల్ల చాలా మంది రైతులు ప్రత్తి ఉప ఉత్పత్తులను సరిగ్గా ఉపయెగించుకోలేకపోతున్నారు.

తెలుగు రాష్ట్రాల్లోని పాడి పశువులలో ప్రోటీన్, శక్తి మరియు భాస్వరం వంటి పోషకాల లోపం సర్వ సాధారణంగా కనిపిస్తుంది. ప్రత్తి గింజలలో ఈ మూడు పోషకాలు అధికంగా ఉంటాయి కాబట్టి వీటిని పశువుల దాణాలో వాడుకుంటే మేత సమతుల్యంగా ఉంటుంది. వీటి ధర కూడా తక్కువగానే ఉంటుంది మరియు ఇవి రైతులకు సులభంగా దొరుకుతాయి. మార్కెట్లో రెండు రకాల ప్రత్తి గింజలు మదుబాటులో ఉన్నాయి. ఎక్కువ-లింట్ (షార్ట్ స్టేపుల్) మరియు తక్కువ-లింట్ (లాంగ్ స్టేపుల్). ప్రత్తి విత్తనంలోని ప్రోటీన్లు మంచి నాణ్యమైనవి. ఈ ప్రోటీన్లు రామేన్ లో విచ్చిన్నం అవకుండా చిన్న పేగులోకి వెళ్లి జీర్ణం అవ్వటం వల్ల పాడి పశువులకు నాణ్యమైన ప్రోటీన్ నేరుగా అందుతుంది. ప్రత్తి గింజ లోని ప్రోటీన్ కొవ్వుతో కలిపి ఉండుట వల్ల రుమేన్ లో నెమ్మదిగా విడుదల అవుతుంది. పత్తి గింజ లోని శక్తి ప్రధానంగా కొవ్వు నుండి వస్తుంది. వీటిని తగిన మేతదులో తినిపించినట్లయితే, మొక్కజొన్నలో పిండి పదార్ధాలల్గా మేత జీర్ణక్రియకు అంతరాయం కలిగించదు. బక్క పలుచని ఆవులలో పత్తి గింజలను మెత్తగ వాడుట వల్ల రక్కంలో కొవ్వు ట్రైగ్లిజరైడ్స్ మరియు కొలెస్ట్రాల్ ప్రసరణను పెంచి పునరుత్పత్తి పనితీరును మెరుగుపరుస్తుంది. వీటిలోని కొవ్వు జీర్ణక్రియ ఉష్ట ఉత్పత్తిని కూడా తగ్గిస్తుంది కావున ఇది వేడి వాతావరణంలో విలువైన దాణాగా ఉపయెగపడుతుంది.

ప్రత్తి గింజలను తినిపించడం

ప్రత్తి గింజలను పశువులకు నేరుగా తీపించవచ్చు, గురైండింగ్ చేయనవసరం లేదు కాబట్టి నిర్వహణ మరియు పరికరాల ఖర్చులు తగ్గుతాయి. ప్రత్తి విత్తనంలో కొవ్వ అధికంగా ఉన్నందున, దీన్ని శరీర బరువులో సుమారు 0.5% (500 కిలోల/రోజు) లేదా 20% ఆహారంలో పరిమితం చేయడం మంచిది. ఇది దానిలో సుమారు 4% కొవ్వును అందిస్తుంది, ఇది రుమేన్ ఫంక్షన్ ను ప్రతికూలంగా లేకుండా తినిపించే గరిష్ట మేతదు. కానీ మొదటి సారి ఎనిన ఆవు అవసరాలను తీర్చడానికి ప్రత్తి గింజలతో పాటు అదనంగా ఎదో ఒక ధాన్యం ఇవ్వాలి. ప్రత్తి గింజలలో పోషక విలువలు, మొక్కజొన్న మరియు సోయాబీన్ మిల్ కలిసి ఉన్న 22% ప్రోటీన్ మిశ్రమానికి సమానంగా ఉంటాయి. ప్రత్తి గింజల ధర సీజన్ తో పాటు గణనీయంగా మారుతుంది. గింజలను నిల్వ చేసే సౌకర్యాల లభ్యత మరియు

ఫీడ్ సప్లిమెంట్ల కోసం స్ధానికి డిమాండ్ కంటే ఎక్కువగా ప్రత్తి పంట పండించే ప్రాంతాల్లో వీటి ధర తక్కువగా ఉంటుంది. జిన్నింగ్ సీజన్లో జిన్ (జిన్ రన్ సీడ్) నుండి బయటకు వచ్చిన గింజలకు ఉండే ధర కంటే నిల్వ చేసిన గింజలకు ఎక్కువ ధర ఉంటుంది.

సాదారణంగా, ప్రత్తి గింజలను వర్షం పడని, వెంటిలేషన్ కలిగిన బహిరంగ షెడ్ లలో భద్రపరచడం వలన బూజు రాకుండా రాశించవచ్చు. ప్రత్తి విత్తినాన్ని నేలపై నిల్వ చేస్తే అది తేమను తీసుకుంటుంది. ఒక వేళ నేలపై నిల్వ ఉంచాల్సి వస్తే 3 అంచుల మందంలో ఎండుగడ్డి వేయాలి. ఆరోగ్యం మరియు పునరుత్పత్తిపై మైకోటాక్సిన్ల యెక్క ప్రతికూల ప్రభావం ఉన్నందున ప్రత్తి గింజలను పొడిగా, బూజు లేకుండా చూసుకోవాలి.

ప్రత్తి గింజల పొట్టు

ఇది ప్రత్తి గింజల నుండి నూనె మరియు మిల్ తీసిన తరువాత వచ్చే ఉప ఉత్పత్తి. దీని పోషక పదార్ధాలు తక్కువగా ఉన్నప్పటికీ పశువులు ఇష్టంగా తింటాయి. దీన్ని పాడి పశువులకు ఎండుగడ్డి కొరత సమయంలో ప్రత్యామ్నాయంగా వాడవచ్చు. మూడు కిలోల ప్రత్తి గింజల పొట్టు 2 కిలోల సగటు నాణ్యమైన ఎండుగడ్డిని భర్తీ చేయగలదు. చాల నాణిజ్య దాణా పదార్ధాలు ప్రత్తి గింజల పొట్టు ఆధారితం. ప్రత్తి గింజల పొట్టుని దూడలు ఇష్టంగా తింటాయి. కానీ పొట్టు రుమేన్ పదార్ధాల స్వభావాన్ని మర్చి జీర్ణక్రియ విధానాన్ని మారుస్తాయి. ప్రత్తి గింజల లాగానే పొట్టును కూడా బహిరంగ ప్రదేశంలో భద్రపరచవలసి ఉంటుంది.

ప్రత్తిగింజల చెక్క పోషక విలువలు, ప్రత్తి గింజల నుండి ఏ విధానంలో నూనె తీసారో, (గని ప్రెస్, ఎక్స్ పెల్లర్ ప్రెస్ మరియు ద్రావకంతో వెలికితీత), ప్రత్తి కాయల పై పోరా మరియు పత్తి పోగులు ఎంత మేరకు తొలగించారని అంశాన్ని బట్టి ఆధారపడి ఉంటుంది. అన్ని నూనె గింజల సంబంధిత మాంసకృత్తుల మాదిరిగానే ప్రత్తిగింజలు చెక్కలోని మాంసకృత్తిలలో లైసిన్ మిదియెనిన్ మరియు సిస్టీన్ వంటి ఆవశ్యక అమినో ఆమ్లాల పరిమాణం తక్కువగా ఉంటుంది. ప్రత్తిగింజల చెక్కతో ఫాస్పరస్ అధికంగా, లైసిన్ అతి తక్కువగా ఉంటుంది.

గాసిపాల్

ప్రత్తిగింజల చెక్కతో శాతం వరకు ఉంటుంది. కానీ దీనిలో 0.1 శాతం మాత్రమే స్వేచ్ఛ స్ధితిలో ఉండి క్రియాశీలకంగా ఉంటుంది. స్వేచ్ఛ స్ధితి గాసిపాల్ మాత్రమే పందులు మరియు కోళ్ళలో విష ప్రభావం కల్గిస్తుంది. నెమరు వేసే జంతువులలో గాసిపాల్, మాంసకృత్తులతో (లైసిన్) కలిసిపోయి విషరహితం (నివారణ) అవుతుంది. గాసిపాల్ వల్ల కోడి గుడ్ల పోషక విలువలో ఎలాంటి మార్పు రాదు. కానీ గ్రుడ్లు ఎక్కువ కాలం నిల్వ ఉండలేవు. తొందరగా పదువుతాయి. గ్రుడ్డు పచ్చ సోనా ఆకు పచ్చ లేదా ఇతర రంగులోకి మారుతుంది.

ప్రత్తిగింజల చెక్క

ప్రత్తిగింజ లోని నార పీచును తొలగించిన తరువాత, మిగిలిన ప్రత్తి కాయలను యాంత్రికంగా పిప్పి చెయ్యడం లేదా ద్రావణాలను ఉపయేగించి నూనెను వెలికితీయగా మిగిలిన పిప్పిని ప్రత్తిగింజల చెక్క అంటారు. గాసిపాల్ విష ప్రభావం వల్ల ఆకలి తగ్గిపోవుట, బరువు కోల్పోవుట, శ్వాస  కష్టమవటం వంటి లక్షణాలు కన్పిస్తాయి. గుండె సంబంధిత సమస్యలు, రక్త ప్రసరణ వ్యసస్ధ వైఫల్యం వల్ల మరణం సంభవిస్తుంది. పోస్ట్ మార్టం పరీక్షలో శరీర అంతర్భాగాల్లో వాపు కన్పిస్తుంది. సాధారణంగా ప్రత్తిగింజల చెక్కలో 1000 పి.పి.యం. (0.1%) స్వేచ్ఛ స్ధితి గాసిపాల్ ఉంటుంది కాబట్టి దీన్ని దాణాలో 3% వరకు వాడవచ్చు. దాణాలో ఐరన్ సల్పేట్ మరియు లైసిన్ లను కలపడం ద్వారా ప్రత్తిగింజల చెక్కను దాణాలో ఎక్కువ మేతదులో కూడా వాడుకునే అవకాశం ఉంది. ఒక భాగం గాసిపాల్ కు ఒకటి నుండి నాలుగు భాగాలు ఐరన్ సల్పేట్ ను వాడాలి. ప్రత్తిగింజల చెక్కను 5% కంటే ఎక్కువగా వాడినట్లయితే తప్పనిసరిగా ఐరన్ (500 గ్రాముల ఐరన్ సల్పేట్ / టన్ను) సప్లిమెంటేషన్ ఇవ్వాలి.

ప్రత్తి జిన్ చెత్త (కాటన్ జిన్ ట్రాష్)

ప్రత్తి జిన్ చేసినప్పుడు, దానిని గింజ, లింట్, మేట్స్ మరియు జిన్ చెత్తగా వేరు చేస్తారు. కాటన్ జిన్ ట్రాష్ మరియు మేట్స్ తక్కువ పోషక విలువలు గల ఉత్పత్తులు. జిన్నింగ్ కు ఉపయెగించే పత్తి, వాడే యంత్రాలను బట్టి కాటన్ జిన్ ట్రాష్ లోని పోషక విలువలు ఆధారపడి ఉంటాయి. దీనిని స్వల్పకాలిక పశు దాణాగా పశువులకు (మాంసం కోసం పెంచే పశువులు మినహా) అందిచ్చినప్పుడు ఎక్కువ ప్రమాదం లేదు. కాటన్ జిన్ చెత్త నెమ్మదిగా కుళ్ళిపోవటం, పెరుగుతున్న పర్యావరణ అవగాహనా మరియు నిబంధనలతో, కాటన్ జిన్ చెత్తను పారవేయడం ఒక సమస్యగా మారింది. కాటన్ జిన్ చెత్తను చాలా కాలంగా ఫీడ్ పదార్థంగా ఉపయేగిస్తున్నప్పటికీ, తక్కువ పోషకాలు, ముతక ఆకృతి మరియు తక్కువ బల్క్ డెన్సిటీ ఉండుట వల్ల దాని వినియెగాము పరిమితంగానే ఉంది. దీనిలో రసాయన అవశేషాలను కూడా కలిగి ఉండుట వలన మాంసం కోసం పెంచే పశువులు దాణాలో దీన్ని చేర్చేముందు జాగ్రత్తపడాలి.

ప్రత్తి విత్తనాన్ని నిల్వ చేయడం, నాటడం మరియు అంకురోత్పత్తి దశలో కీటకాల నష్టాన్ని నియంత్రించడానికి డీసెల్పోతాం ఒక ఆర్గానోపాస్పరస్ పురుగుమందును వాడతారు. ఇది ప్రధాన అవశేషంగా ప్రత్తి జిన్ చెత్తలో ఉన్నట్లయితే మరణాలు సంభవించే అవకాశం ఉంది. గడ్డి ధర ఎక్కువగా ఉన్న దేశాలలో కాటన్ జిన్ చెత్త ఫీడ్ లాట్ రేషన్ లో ఉపయెగించబడుతుంది. తక్కువ బల్క్ డెన్సిటీ సమస్య వల్ల రవాణా షష్టమవడం, ఎక్కువ పరిమాణంలో అందించినప్పుడు పశువు తిరస్కరించడం దృపీట కాటన్ జిన్ చెత్తను బెల్స్ లేదా ఇటుకలుగా చేసి వాడుకోవచ్చు. జిన్ చెత్తను ఓజోవైజేషన్ మరియు సోడియం హైడ్రాక్థసాద్ లతో రసాయన చికిత్స చేయడం వల్ల ఎక్కువ జీర్ణమైయేటట్లు దాణా విలువను మెరుగుపరచవచ్చు. కానీ వాణిజ్య సరళిలో పెద్ద మొత్తంలో జిన్ చెత్తను ప్రాసెస్ చేయగల వ్యవస్ధ ఇంకా అభివృద్ధి చెందలేదు. పాలివ్వని పశువులకు ప్రత్తి జిన్ చెత్తను మరియెక దాణా, గడ్డితో కలిపి ఇవ్వవచ్చు, కానీ పెరిగే పశువుల పై ప్రభావం తక్కువ. ప్రత్తి జిన్ చెత్తను మరియు ప్రత్తి గింజలను కలిపి ఇవ్వడం మంచిది. దీని వల్ల గాసిపాల్ మరియు రసాయన అవశేష సమస్యలను కొంత వరకు తగ్గించవచ్చు.

ఇతర ప్రత్తి ఉపఉత్పత్తులు

ప్రత్తిని ప్రాసెస్ చేసినప్పుడు, అనేక రకాల ఉపఉత్పత్తులు ఏర్పడతాయి, ఈ ఉత్పత్తులలో కాటన్ జిన్ మేట్స్, ప్రత్తి గింజల ప్రాసెసింగ్ నుండి వచ్చిన ప్రత్తి లింటర్స్ మరియు ముడి ప్రత్తి స్పిన్నింగ్ వల్ల వచ్చిన ప్రత్తి వస్త్ర మిల్లు వ్యర్ధాలు  ఉంటాయి. ఈ ఉత్పత్తులు ఎండుగడ్డితో సమానమైన దాణా విలువను కలిగి ఉంటాయి.

కాటన్ జిన్ మేట్స్ మరియు కాటన్ లింటర్స్

జిన్ మేట్స్ సాధారణంగా లింటర్స్ ను ఉత్పత్తి చేయడానికి తిరిగి జిన్ చేయబడతాయి. అధిక నాణ్యత కాగితాలు మరియు పేలుడు పదార్ధాలలో లింటర్లను ఉపయేగిస్తారు. అవి సాధారణంగా పశువుల మేత కోసం అందుబాటులో ఉండవు.

కాటన్ టెక్సటైల్ మిల్లు ఉప ఉత్పత్తి

ప్రత్తి నులుగా ప్రాసెస్ చేసినప్పుడు కాటన్ టెక్సటైల్ మిల్లు ఉప ఉత్పత్తిలో చిన్న ప్రత్తి పీచు, అవశేష గింజలు, కాండం మరియు ఆకుల శకలాలు మరియు ప్రత్తి నుండి శుభ్రం చేసిన ఇతర పదార్ధాలు ఉంటాయి. కాటన్ టెక్సటైల్ మిల్లు వ్యర్ధాలలో సాధారణంగా

• బిల్డ్ లింట్ నుండి కాండం, ఆకు మరియు ప్రత్తి గింజలను శుభ్రం చేసిన తర్వాత మిగిలిన పదార్ధం.
• కార్డింగ్ ప్రక్రియ లో తోలాడించబడిన చిన్న ఫైబర్స్.
• మిల్లు గాలి నుండి వచ్చిన దుమ్ము.
• స్పిన్నింగ్ సమయంలో ఉత్పత్తి అయినవ్యర్ధ నూలు మరియు స్లివర్లు మరియు.
• స్పిన్నింగ్ నెల పై పడిన పదార్ధాలు ఉంటాయి.

సాధారణంగా ఈ పదార్ధాలన్నిటిని కలిపి ఘునా వ్యర్ధాలుగా భూమిలో పారవేయడం జరిగేది, కానీ ఇటీవలి కాలంలో పశువుల దాణాగా వాడుతున్నారు. చాలా మిల్లులు ఇప్పుడు శుబ్రపరిచే వ్యరాలు, షార్ట్ ఫైబర్ మరియు ధూళిని మిళితం చేసి ప్రత్తి వస్త్ర మిల్లు ఉప ఉత్పత్తిగా మారుస్తున్నాయి. వ్యర్ధ నూలు మరియు స్లివర్లను వస్త్ర మిల్లు ఉప ఉత్పత్తిలో కలపగా ఏర్పడే ఉత్పత్తిని స్వైప్ అని పిలుస్తారు. స్వీప్ లో నూలు యెక్క పొడవైన ప్రోగులు ఉండటం వలన పశువుల మెత్తగా వాడినపుడు వాటికీ గొంతులో ఇరుక్కుపోయే ప్రమాదముంది. అంతేకాక, స్వీప్ లో విరిగిన స్కూలు మరియు మొలలు వంటి లోహ వస్తువులు కూడా ఉండే అవకాశం ఉంది. కాటన్ టెక్సటైల్ మిల్లు ఉప ఉత్పత్తికి మధ్య రకం నాణ్యత గల ఎండుగడ్డితో పోల్చదగిన పోషక విలువ ఉంటుంది. దీన్ని ఆవులకు 4.5 కి.గ్రా / రోజుకు, దూడలకు వాటి ఆహారంలో 20% మించి ఇవ్వకూడదు. కాటన్ టెక్సటైల్ మిల్లు ఉప ఉత్పత్తిని పెద్ద గుళికులుగా లేదా బ్రిస్కెట్లుగా మార్చడం వల్ల పశువు రుచిగా తింటుంది.

ఆధారం : తెలంగాణ రాష్ట్ర వ్యవసాయ విశ్వ విద్యాలయం