অসমীয়া   বাংলা   बोड़ो   डोगरी   ગુજરાતી   ಕನ್ನಡ   كأشُر   कोंकणी   संथाली   মনিপুরি   नेपाली   ଓରିୟା   ਪੰਜਾਬੀ   संस्कृत   தமிழ்  తెలుగు   ردو

పిల్లలు స్వతహాగా శాస్త్రవేత్తలు

పిల్లలు తమ అనుభవాన్ని జ్ఞానంగా మలచుకునే విధానం, మన శాస్త్రవేత్తలు సాంకేతిక జ్ఞానాన్ని ఉత్పత్తి చేసే విధానంతో సరిసమానం.

పజిల్స్

ఓ ఆదివారం నాడు నేను బాయిల్స్ టన్ వీధి వెంట నడుస్టూ వెళ్తున్నాను. దారిలో ఓ హోటల్ వరండాలో ఒక యువతి కనిపించింది. ఆమె కొడుకే అనుకుంటా ఓ చిన్న పది హేను నెలల బాబు వరండా అంతా పాకుతున్నాడు. వాడి తల్లి వాడి చేష్టలకి అడ్డు చెప్పకుండా చక్కగా వాణ్ణి వరండా అంతా పాకనిస్తోంది. పూనుకుని వెళ్లి వాడికి ఏమీ చూబించడం లేదు. అవసరమైతే సహాయం చేస్తోంది అంతే. నా ఉద్దేశంలో ఓ పాపాయి చేసే సహజ చేష్టల కన్నా మనోల్లాసాన్ని కలిగించే దృశ్యం లేదు. అంచేత అక్కడే వాణ్ణి చూస్తూ ఉండిపోయాను. ఆ బాబు చేతులకి రెండు ప్లాస్టిక్ గాజులు ఉన్నాయి. వాటిని తీసి రకరకాలుగా ఆడుకుంటున్నాడు. కొన్ని సార్లు రెండు గాజులు ఒకే చేతికి వేసుకునేవాడు.. కొన్ని సార్లు మళ్లీ అవి వేరు వేరు చేతుల మీద కనిపించేవి. ఒకసారి ఒక గాజుని ఒక చేతి మీద మోచేతి దాకా ఎక్కించుకున్నాడు. ఇప్పుడు రెండో గాజుని కూడా అదే చేతికి తొడగాలని చూశాడు. అయితే ఆ రెండో గాజుని కూడా మొదటి గాజులాగే చేతికి ఎక్కించకుండా ఊరికే బయటి నుండి తెచ్చి మొదటిగాజు పక్కన పెట్టి నొక్కి చూసేవాడు. అలా నొక్కి మొదటి రాజు లాగే రెండోది కూడా అక్కడే అతుక్కుని ఉండిపోతుంది అనుకున్నాడో ఏమో! కాని ఆ పథకం పనిచెయ్యలేదు. వాడి మనసులో ఒకే చేతి మీద రెండు గాజులు పక్కపక్కన ఉండే దృశ్యం ఉన్నట్టుంది. కాని దాన్ని సాధించే ప్రయత్నంలో మాత్రం తప్పు చేస్తున్నాడు. అసలు మొదటి గాజు చేతి మీదకి ఎలా ఎక్కించుకున్నాడో మరచిపోయేవాడు. మళ్లీ రెండు గాజులూ కలిపి పట్టుకుని ఒకే చేతికి ఎక్కించుకోగలిగే వాడు. కాని ఒక దాని తరువాత ఒకటి ఎక్కించుకునే ప్రయత్నంలోనే విఫలుడవుతున్నాడు. ఈ చిక్కుని ఎలా సాధిస్తాడా అని కుతూహలంగా చాలా సేపు చూస్తూ ఉండిపోయాను. వాడు ఓ సమస్యతో కుస్తీ పడుతున్న విషయం వాళ్ల అమ్మ కూడా గమనించినట్టు లేదు. పిల్లల చేష్టలని ఇలా నిశితంగా పరిశీలిస్తూ పోతే వాళ్లు ఎలా నేర్చుకుంటారో, ఏఏ కారణాలు వాళ్ల ఆ నేర్చుకునే ప్రయత్నానికి దోహదం చేస్తాయో, ఏఏ కారణాలు అడ్డుపడతాయో బాగా తెలుసుకోవచ్చు.

పిల్లలు స్వతహాగా వాళ్ల చుట్టూ ఉండే పరిసరాల గురించిన అవగాహన సాధించడానికి విశ్వప్రయత్నం చేస్తుంటారు. పిల్లలు తమ అనుభవాన్ని జ్ఞానంగా మలచుకునే విధానం, మన శాస్త్రవేత్తలు సాంకేతిక జ్ఞానాన్ని ఉత్పత్తి చేసే విధానంతో సరిసమానం. పిల్లలు విషయాలని గమనిస్తారు. వాటి గురించి ఆలోచిస్తారు, అబ్బురపడతారు. తెలియనిదాన్ని ఊహించుకుంటారు. దాని గురించి ప్రశ్నించుకుంటారు, తర్కించి తెలుసుకోవాలని చూస్తారు. ఆ ప్రశ్నలకి సమాధానాలు అల్లుకుంటారు. కొత్త కొత్త సిద్ధాంతాలు కల్పించుకుంటారు, ప్రతిపాదనలు చేస్తుంటారు. ఇంకా ఇంకా పరిశీలించి, ప్రయోగాలు చేసి, చదివి, ఆ ప్రతిపాదనలు సరైనవో కాదు నిర్ధారణ చేసుకుంటారు. వాళ్ల నమ్మకాలు ప్రయోగాల్లో తప్పని తేలితే పాత సిద్ధాంతాల్ని కూలదోస్తారు. పరిశోధన ముందుకి సాగిపోతుంది. ఈ ప్రక్రియనే పెద్దవాళ్ల భాషలో 'వైజ్ఞానిక పద్దతి' అంటారు. పుట్టిన మరుక్షణం నుండి అనుక్షణం పిల్లలు పడే ప్రయాసే అది.

ఆ ప్రయాసని నియంత్రించే ప్రయత్నంలో ఆ సహజ ప్రవాహానికి మనం అడ్డు వేస్తాం. అలా పెద్దరికం అన్న పేరుతో మనం మళ్లీ మళ్లీ దుడుకుగా అడ్డుపడుతూ పోతే ఏదో ఒక నాడు ఆ ప్రవాహం నిలిచిపోతుంది. పిల్లవాడిలో అంతవరకు సజీవంగా ఉన్న శాస్త్రవేత్త ఆ రోజే చచ్చిపోతాడు.

విజ్ఞాన సముపార్జన

జె.పి. అని ఓ నాలుగేళ్ళ పిల్లవాడి తల్లి తన కొడుకు ప్రపంచాన్ని గురించిన అవగాహన ఎలా పెంచుకుంటూ పోతున్నాడో వివరిస్తూ నాకోసారి చక్కని ఉత్తరం రాసింది -

"చావంటే ఏంటి? పిల్లలెలా పుడతారు?” అని ప్రశ్నిస్తాడు. నేను వాణ్ణి ఎప్పుడైనా కోప్పడితే "నేనంటే ఇష్టం లేదా?" అని బింకంగా అడుగుతాడు. కాని ఇలాంటి ప్రశ్నలు అంత కష్టం కాదు. కొన్ని సార్లు మరీ విపరీతమైన ప్రశ్నలు అడుగుతాడు. “ఇప్పుడు మన ఇంటి కింద పెద్ద గొయ్యి ఉందనుకో. మన ఇల్లు ఆ గోతిలో పడి భూమికి అవతలి పక్క నుండీ బయటికి వస్తుందా?" అని అడుగుతాడు. "హైడ్రోజెన్ మీద పని చేసే కారు తయారు చెయ్యరాదూ?" అంటాడు. (అలాంటి విషయాల గురించే ఎవరైనా మాట్లాడుకుంటూంటే విని ఉంటాడు. అయితే ఒకటి. అంతకు కొద్ది రోజుల క్రితమే బెలూన్లు గాల్లో ఎలా పయనించేదీ, కార్లు ఎలా పనిచే సేదీ చెప్పుకున్నాం. అవన్నీ కలగలిపి అలా అడిగి ఉంటాడు.) కొన్ని సార్లు చాలా విచిత్రమైన ప్రశ్నలు అడుగుతాడు. అసలు అలాంటివి అడగడానికి తనకి సరైన పదజాలం కూడా ఉండదు. "పిల్లికి పిల్లిగా ఉండాలని ఎలా తెలుసు? ఎందుకంటే అవి ఊరికే తిని తిరుగుతుంటాయి అంతే కదా?" అని ఓసారి. నా ఉద్దేశంలో ఆ ప్రశ్నకి అర్థం ఏమయ్యుంటుంది అంటే "శరీరంలో ప్రతీ అంగానికి దాని ప్రత్యేక రూపం, క్రియ దేని వలన వస్తోంది? ఎందుకంటే దాని పెంపుని నియంత్రిస్తూ ఏ శక్తి గాని, ప్రజ్ఞ గాని మనకు కనిపించదు కదా?" అవన్నీ "దేవుడు చేస్తాడు", అనాలని అనిపించింది. కాని ఊరికే "నాకు తెలీదు", అని చెప్పాను. సైన్సు ఇచ్చే వివరణ సరైనదా, మతం ఇచ్చే వివరణ సరైనదా తనకై తానే పెద్దయ్యాక తెలుసుకోనీ అనుకున్నాను.

జె.పి.కి తోటపని అన్నా, సజీవ వస్తువులన్నా చాలా ఇష్టం. మీకు తెలిసే ఉంటుంది. లిలీ మొక్క దుంపని చిన్న ముక్కలు చేసి తేమగా నాచు పట్టిన పీట్ బొగ్గు ముక్కలతో బాటు ఒక ప్లాస్టిక్ సంచీలో పెట్టి కొంత కాలం ఉంచితే వాటిలోంచి మళ్లీ కొత్త దుంపలు పుడతాయి. ఇది నేను చేసి చూబిస్తే జె.పి. చాలా ముచ్చట పడ్డాడు. కనుక వాడికి కూడా ఒక సంచీలో లిలీ దుంపలు పెంచి ఇచ్చాను. కొత్తగా మొలకెత్తిన దుంపలకి "లిలీ పాపాయిలు" అని పేరు పెట్టాడు. వాటిలో చిగురు పెట్టిన దుంపలన్నీ తన కిచ్చాను. ఒక పాత కేటలాగ్ నుండి లిలీ పువ్వుల చిత్రాలు కత్తిరించి తన దుంపల పక్కన చిన్న అట్ట బోర్డుల మీద అంటించాను. ఈ మొలకలకి ఎరువు కింద జె.పి. బురద, ఎముకల పొడి, కోడి గుడ్డు గుల్ల, ఫాస్పేట్, మొదలైనవి ఏవో అన్నీ కలిపి ఎరువు క్రింద తయారు చేశాడు. దానికి 'రహస్య మిశ్రమం' అని పేరు పెట్టాడు. జె.పి. తనంతకు తానుగా రాసిన మొట్టమొదటి పదం 'లిలీ'. ఎక్కడ సంపాదించాడో విత్తనాలు ఆర్డరు చేసే ఫారం ఒకటి తెచ్చి దాని మీద రాసి చూపించాడు. "మనింటికి లిలీ పాపాయిలు తెప్పిస్తున్నా" అంటే ఏంటో అనుకున్నాను. ఇదీ సంగతి అని తరువాత తెలిసింది!

పై వృత్తాంతంలో మనకి చక్కగా, సహజంగా ఎదుగుతున్న ఓ నాలుగేళ్ల పిల్లవాడు కనిపిస్తున్నాడు. ఆ ఈడు పిల్లలందరూ (ఆ మాటకొస్తే పెద్దలు కూడా) చేసేదే అతడూ చేస్తున్నాడు. అయితే ఏ ఇద్దరు పిల్లలూ ఒక్కలాగ ఎదగరు.) వాళ్ల ప్రయాసకి, ప్రయత్నానికి లక్ష్యం, తమ చుట్టూ ఉన్న ప్రపంచాన్ని పరిశీలించడం, ప్రశ్నించి, ఆలోచించి, అనుభవాలు సేకరించి ఆ ప్రపంచాన్ని గురించిన జ్ఞానాన్ని సంపాదించడం. పిల్లలందరూ ఇదే చేస్తుంటారు. వాళ్ళ చేష్టల్లోని ఆ అంతరార్థాన్ని గుర్తించాలంటే అందుకు అవసరమైన సూక్ష్మదృష్టిని మనమే అలవరచుకోవాలి.

అవగాహన పెంపొందించుకోవడం

పిల్లలు తమ చుట్టూ ఉన్న ప్రపంచాని పరిశీలిస్తున్నపుడు, దాన్ని అర్థం చేసుకోవడానికి ప్రయత్నిస్తున్నప్పుడు, తమలో పుట్టే ప్రశ్నలకి జవాబు చెప్పమని తమ చుట్టూ ఉన్న పెద్దల్ని అడుగుతారు. అయితే ఆ పెద్దవాళ్ళంతా జె.పి. తల్లి అంత సహృదయం గల వారై ఉండరు. ఈ సందర్బంలో అసలు అర్థం చేసుకోవడం, అవగాహన పెంపొందించుకోవడం అంటే ఏమిటో ముందు అర్థం చేసుకోవడం ముఖ్యం. అది పిల్లలకే కాదు మనకి కూడా అవసరం.

మనకి ఏదైనా అర్థం కాలేదంటే ఈ క్రింది మూడింటిలో ఏదో ఒకటి జరుగుతోంది అన్నమాట.

ఇప్పుడు మనం ఓ పదాన్ని, చదువుతాం. లేదా ఓ చిహ్నాన్ని చూస్తాం. దాని నిర్దేశకం (దేనినైతే అది సూచిస్తిందో ఆ వస్తువు) మనకి పరిచయం లేకపోవచ్చు. ఉదాహరణకి 'కుక్క' అన్న పదం యొక్క నిర్దేశకం కొన్ని ప్రత్యేక రూపు రేఖలు గల, తోక ఉన్న, ఓ నాలుగు కాళ్ల జంతువు. మీరు జన్మలో ఎప్పుడూ కుక్కని చూసి ఉండకపోతే ఎక్కడైనా కుక్క అన్న మాట విన్నప్పుడు తెల్లమొహం వేస్తారు. ఒక ఎస్కిమో దగ్గర జిరాఫీ ప్రస్తావన తెచ్చినా అదే జరుగుతుంది. అలాగే ఎప్పుడూ మంచుని చూడని వాళ్లు (ఫోటోల్లో తప్ప) నిజంగా ఎప్పుడైనా మంచుని చూస్తే ఆశ్చర్యపోతారు. ఇప్పుడు మీరు ఏవైనా జంతువులని (ఓ పిల్లినో, గుర్రాన్నో) చూసి ఉన్నట్లయితే కుక్క ఎలా ఉంటుందో సులభంగానే వర్ణించవచ్చు. అసలు ఎప్పుడూ నాలుగు కాళ్ల జంతువుని చూడని వాళ్లకైతే కుక్క ఎలా ఉంటుందో చెప్పడం కష్టం.

అవగాహనకి మరో విషయం కూడా అడ్డు వస్తుంది. కొన్ని సార్లు ఒక విషయం గురించి ఒకసారి ఒకటి వింటాం, మరోసారి మరోటి వింటాం. రెండూ పరస్పర విరుద్దంగా ఉంటాయి. ఉదాహరణకి బాతులు గాల్లో ఎగరగలవు. తాబేళ్ళు నీటిలో జీవిస్తాయి. అయితే తాబేలు బాతును పట్టుకుంది అని వింటాం. అదెలా సాధ్యం అని సందేహం వస్తుంది. అప్పుడు తెలిసిన వారెవరో "అలా కాదు. బాతులు నీటి మీద కూడా జీవిస్తాయి", అని స్పష్టం చేసి ఆ వైరుద్ధ్యాన్ని సరిదిద్దాలి.

అవగాహన పెంపొందించుకోవడంలో మరో చిక్కు ఏవిటంటే రెండు విషయాల మధ్య సంబంధాన్ని స్థాపించగల్గడం. కొన్ని సార్లు రెండు వేరు వేరు విషయాలు విన్నప్పుడు, వాటి రెంటి మధ్య సంబంధం ఏంటో అర్థం కాదు.

అవగాహనలో వచ్చే ఈ అడ్డంకులు తెలిస్తే ఏదైనా ఎవరికైనా వివరించాల్సి వచ్చినప్పుడు మరింత సులభమవుతుంది. మనం ఏదైనా విన్నప్పుడు గాని, చదివినప్పుడు గాని పై మూడు కోవలలో ఏ కోవకి చెందిన వాళ్లమో చూసుకోవాలి.

మనం చదువుతున్న నిర్దేశకం ఏమిటో తెలీనపుడు ఎవరినైనా అడగొచ్చు, లేదా నిఘంటువు చూడొచ్చు. లేదా రెండవ కోవకి చెందినదైతే రెండు పరస్పర విరుద్దాలుగా కనిపించేవేవో ఉన్నాయన్న మాట. అప్పుడు ఆ వైరుధ్యాన్ని వీలైనంత స్పష్టంగా, నిర్ద్వంద్వంగా నిర్వచించగలిగితే దాన్ని ఎవరైనా తీర్చగలిగే అవకాశం ఉంటుంది.

అలాగే క్లాసులో విద్యార్థి టీచరుతో, "అది అర్థం కాలేదండి", అన్నాడంటే అక్కడ ఇక టీచరు పెద్దగా చేసేదేం ఉండదు. విద్యార్థినే విషయం తమకి ఎలా అర్థం అవుతోందో, ఎలా కనిపిస్తోందో వీలైనంత స్పష్టంగా, కచ్చితంగా నిర్వచించమనాలి. మనని తిమమక పెట్టే దాన్ని ఎంత స్పష్టంగా నిర్వచించగల్గితే అవతలి వారికి దాన్ని అంత సులభంగా విశదీకరించే అవకాశం ఉంటుంది.

కొత్త కొత్త సంబంధాలని గుర్తించడం

విజ్ఞాన శాస్త్రం - మానవ విలువలు” అన్న పుస్తకంలో జాకబ్ బ్రోనోవ్స్కీ ఒక మంచి మాట చెప్పాడు. విశ్వంలో రెండు సంబంధం లేనివిగా భావింపబడ్డ అంశాల మధ్య సంబంధాన్ని కనుక్కోవడం, కళా రంగంలోనైనా విజ్ఞాన రంగంలోనైనా, అది సృజనాత్మకతకి నిదర్శనం అంటాడు. అది భిన్నాంశాలని ఏకం చేసే అద్బుత చర్య. అది ఎవరికి వారు చేసుకోవాల్సిన చర్య. ఒకరు మరొకరికి చేయలేనిది. మరొకరి మనసులో ఆ సంబంధాలని కలుగజేయలేం. వారికి తగిన సమాచారం అందించొచ్చు. సంబంధం ఏంటో ముఖత చెప్పొచ్చు. కాని వాళ్లకి మనం విషయాన్ని చెప్పడం జరిగింది కనుక, వాళ్లు విషయాన్ని వినడం జరిగింది కనుక, వాళ్లు కూడా తరువాత అవే ముక్కలు వల్లించడం జరిగింది కనుక వాళ్లకి విషయం అర్థమైపోయింది అని మనం అనేసుకోకూడదు. అది వాళ్లంతకు వాళ్లు కనుక్కోవాల్సిన ఓ రహస్యం.

అలాగని పిల్లలు ప్రతిదీ వాళ్లంతకు వాళ్లే మరొకరి సహాయం లేకుండా నేర్చేసుకోవాలని అనడం లేదు. వాళ్లు నేర్చుకునే ప్రయత్నంలో మనం ఎన్నో విధాలుగా సహాయపడగలం. ఉదాహరణకి అవరమైన సామగ్రి అంతా వాళ్లకు, వీలుగా అందుబాటులో ఉండేట్టు అమర్చవచ్చు. నిజమైన చదువు ఓ ఆవిష్కరణ. ఎలాంటి పరిస్థితులలో ఆవిష్కరణలు జరుగుతాయో అలాంటి పరిస్థితులు కల్పించడానికి ప్రయత్నించవచ్చు. ఆ పరిస్థితులు అందరికీ తెలిసినవే - కాలం, తీరకసమయం, స్వేచ్చ, ఒత్తిడి లేకపోవడం.

నేను హైస్కూల్లో చదువుకునే రోజుల్లో భౌతిక శాస్త్రంలో న్యూటన్ మూడవ సూత్రం నేర్పించారు. నేను మొట్టమొదటి సారి ఆ సూత్రం విన్నప్పుడు అది పచ్చి అబద్ధం అనుకున్నాను. ఆ విషయం మీద అప్పటికే ఎంతో ఆలోచించాను. పది, పదొకండేళ్ల వయసులో ఓ సారి మా అత్తలతోను, మామయ్యలతోను ఓ పెద్ద వాదన వేసుకున్నాను. రాకెట్ల గురించి. అంతరిక్షంలో గాలి ఉండదు కనుక, వట్టి శూన్యం కనుక, తోసి ముందుకి వెళ్లడానికి రాకెట్టుకి ఏమీ ఉండదు కనుక, రాకెట్ అంతరిక్షంలో పని చెయ్యలేదని వాదించేవాణ్ణి. ఎంత వాదించినా మా పెద్దాళ్లు వినరే! పైగా నాదే తలతిక్క వాదన అని దబాయించేవాళ్లు. గోడని కాలితో తంతే గోడ కూడా మనని తిరిగి తంతుందట! మా భౌతిక శాస్త్రంలో ఉంది. ఇంతకన్నా విడ్డూరం ఉందా? తన్నక ముందు గోడ కదలకుండా నిశ్చలంగా గోడలా ఉంది. తన్నగానే ఏమొచ్చిందో తిరిగి నన్ను తంతోందా? గోడకి అంత ఒడుపు ఎక్కణ్ణుంచి వచ్చింది? ఇలాగే మరో విడ్డూరం. మనం నేల మీద నడుస్తూంటే మన పదఘట్టనలకి భూమి వ్యతిరేక దిశలో కొద్దిగా తిరగుతూంటుందట! వట్టి వెర్రితనం. కాని న్యూటన్ మూడవ సూత్రం పచ్చి నిజమని అర్థం చేసుకోడానికి నాకు చాలా కాలం పట్టింది. అది నాకు ఎవరూ బోధపరచ లేదు. బోధపరచి ఉండగలిగే వారు కాదు కూడా. అయితే అంతవరకు భౌతిక శాస్త్రంలో ఎన్నో పరీక్షలు రాశాను. నేను నమ్మనివైనా శాస్త్రీయమైన జవాబులే రాస్తూ వచ్చాను. కాని ఇప్పుడు నాకు న్యూటన్ మూడవ సూత్రం అంటే ఏంటో నిజంగా తెలుసు. ఆ సత్యం ఇప్పుడు నా రక్తంలో ప్రవహిస్తోంది. నా నరనరాల్లో పాతుకుపోయింది. ఇప్పుడు నేను పరిగెడుతుంటే నా కాళ్ల కింద నేల వెనక్కి కదలడం స్పష్టంగా అనుభూతి చెందగలను.

కాని సూళ్లలో పిల్లలకి ఏం జరుగుతుందంటే అక్కడ చెప్పింది అర్థం కాకపోయినా చిలకల్లా వల్లె వేస్తారు. అక్కడ టీచర్లు ప్రపంచం గురించి చెప్పే విషయాలకి, ప్రపంచం యొక్క తమ ప్రత్యక్షానుభవానికి మధ్య అసలు పొంతన కుదురుతుందో లేదో చూసుకునే ప్రయత్నం ఎప్పుడో మానేస్తారు. అధికార పక్షం ఏం చెబితే అది నిజమని నమ్మేస్తారు. అందులోని నిజాన్ని పరీక్షించే ప్రయత్నం చేయరు. దాన్ని ఎలా పరీక్షించాలో కూడా మరచిపోతారు. అయితే ఒకటి నీళ్లు ఫలానా ఉష్ణోగ్రత దగ్గర ఉడుకుతాయి అన్న విషయాన్ని సులభంగా ప్రయోగించి చూసుకోవచ్చు. కాని మనం పుస్తకాల్లో చదివే, క్లాసుల్లో వినే చాలా విషయాలని అంత సులభంగా నిర్ధారించుకోలేం. చరిత్ర, ఆర్థిక శాస్త్రం, మానవ ప్రకృతి - ఇలాంటి విషయాల గురించి మనుషులు చెప్పేది నిజమో కాదో పరీక్షించడానికి ప్రయోగాలు చేసి చూడడం అన్ని సందర్బాలలోను సాధ్యం కాకపోవచ్చు.

ప్రపంచమే నా పాఠశాల

నాకో కుర్ర స్నేహితుడు ఉన్నాడు. ఇతడికి ‘ఇంటి పట్టున చదువు'లో కొంత ప్రవేశం ఉంది. అతణ్ణి ఈ మధ్యన ఓ డబ్బుగల కుటుంబం వాళ్ళు వాళ్లబ్బాయికి ఒకటి రెండేళ్ల పాటు ఇంటి దగ్గర చదువు చెప్పమని అడిగారు. ఈ కుటుంబం ఉండేది ఓ ద్వీపంలో. నా మిత్రుడు వాళ్లతో బాటే ఆ ద్వీపం మీద జీవిస్తూ కుర్రవాడికి చదువు చెప్పాలన్నమాట. ఇతగాడు 'న్యూ ఆల్కెమీ ఇన్స్టిట్యూట్’ అనే సంస్థలో పని చేస్తున్నాడు. గ్రామ పరిస్థితులకి అనుకూలమైన వ్యవసాయ విధానాలను, తదితర సాంకేతిక నైపుణ్యాన్ని పొందుపరచి, పోషించి, ప్రచారం చేయడం ఈ సంస్థ పని. నా నేస్తం ఈ ద్వీపం కుర్రాడికి కావలసిన శిక్షణా ప్రణాళిక ఎలా రూపొందించాలో అర్థం కావడం లేదంటూ రాశాడు. అతనికి నేనిలా జాబు రాశాను.

“నీ కుర్ర శిష్యుడు భూమ్మీద ఓ అరుదైన, అపురూపమైన ప్రదేశంలో జీవిస్తున్నాడు కనుక అక్కడ పరిసరాన్ని, పర్యావరణాన్ని, అక్కడి జీవరాశిని నీ పాఠ్యప్రణాళికలో, అధ్యయనాలలో ముఖ్య భాగం చేసుకోకపోతే పొరబాటే అవుతుంది. కనుక ఆ ప్రదేశం గురించి వీలైనంత నేర్చుకోవడం, నీతో బాటు తననీ నేర్చుకోనీయడం నీ ప్రథమ బాధ్యత అవుతుంది.

కావాలంటే నీ శిష్యుడికి ఓ పెద్ద ఉత్తరం రాయి. నీ గురించి, నీ ఉద్యోగం గురించి, నీ అభిరుచుల గురించి, ద్వీపం మీద నువ్వు చేయబోయే అధ్యయనాల గురించి విపులంగా రాయి. అలాగే తన గురించి, తన అభిరుచుల గురించి కూడా రాయమను... ఇక్కడ గమనించాల్సింది ఏంటంటే నువ్వు ఆ అబ్బాయి ప్రపంచాన్ని గురించి ఎంత తెలుసుకోవాలో ఆ అబ్బాయి కూడా నీ లోకం గురించి అంతగా తెలుసుకోవాల్సి ఉంది. నీకు బోధపరచే ప్రయత్నంలో ఆ అబ్బాయి తన గురించి తాను బోలెడు తెలుసుకోగలుగుతాడు.

అలాగే మీ 'న్యూ ఆల్కెమిస్టు' సంస్థ కార్యకలాపాల గురించి కూడా నువ్వా అబ్బాయికి ఎంతో కొంత చెప్పాలి. మీలాంటి సంస్థ అలాంటి ద్వీపం మీద ఎలాంటి వ్యవహారాలు సంకల్పిస్తుంది అన్న విషయం గురించి కూడా నువ్వు కొంచెం ఆలోచించాలి. వాళ్లున్న ప్రాంతాన్ని బట్టి అక్కడ గాలి బాగా ఎక్కువనే అనిపిస్తోంది. పైగా ద్వీపం గనుక కరెంటుకు చాలా ఖర్చు అవుతూ ఉంటుంది. కాబట్టి వాయు విద్యుత్తు గురించి నువ్వు అధ్యయనం చేస్తే బావుంటుందేమో?

క్రిమికీటకాల గురించి నీకున్న అనుభవం దృష్ట్యా చూస్తే ఆ ప్రాంతంలో ఎలాంటి క్రిమి కీటకాలు దొరుకుతాయి, అవి ఏం చేస్తుంటాయి అన్న విషయం మీద కూడా నువ్వు అధ్యయనం చేయచ్చు.

నేనిచ్చే సూచనలన్నిటిలోను సారాంశం ఒక్కటే. ఆ పిల్లవాడు నీతో బాటు ఏదైనా ఓ ముఖ్యమైన, విలువైన, పెద్దవాళ్లకి సంబంధించిన కార్యకలాపాల్లో చేయి చేయి కలిపి సరిసమానంగా పాల్గొంటే ఎంతో నేర్చుకుంటాడు, ఎదుగుతాడు. లేదూ అందరిలాగే నువ్వూ ‘స్కూలు పాఠాలు' వల్లిస్తే సమయం వృథా చేసుకుంటాడు. పైన నేను సూచించిన కార్యక్రమాలన్నిటిలో బోలెడంత గణితం, భౌతిక శాస్త్రం వగైరా అన్నీ ఉన్నాయి. అయితే ఆ పాఠాలు కేవలం పుస్తకాల్లోని పేజీలకే పరిమితం కాక యదార్థంలో వేళ్లూని ఉంటే బావుంటుందని నా అభిప్రాయం.”

పర్యావరణంకి సంబంధించి తనకి కచ్చితంగా ఎలాంటి పుస్తకాలు కావాలో తెలీక ఆ తిప్పలేవో తననే పడనీ అని వొదిలేశాను. ఒక్క సూచన మాత్రం ఇచ్చాను. తన అనుభవాలన్నీ ఓ పుస్తకంలో పొందుపరచుకోమన్నాను. అలాగే ప్రయత్నంలో మెల్లగా తన కుర్ర శిష్యుణ్ణి కూడా పాలుపంచుకోనీ మన్నాను.

ప్రపంచంతో పరిచయం

స్విచ్చి వేయగానే లైటు వెలిగినట్టు పిల్లలు ఒక్క గంటలో అజ్ఞానం నుండి జ్ఞానాన్ని చేరుకోరు. అసలు వాళ్ళు జ్ఞానాన్ని సంపాదిస్తారు అనడం కన్నా జ్ఞానాన్ని సృష్టిస్తారు అనడం సబబేమో. ఎందుకంటే జ్ఞానాన్ని సంపాదించడం అంటే అది ఎక్కడో ముందే సిద్దంగా ఉందన్నమాట. శాస్త్రవేత్తల్లాగే పిల్లలు కూడా పరిశీలించి, ఆలోచించి, సిద్ధాంతీకరించి, చేసిన సిద్ధాంతాలని మళ్లీ పరీక్షించి జ్ఞానాన్ని సృష్టిస్తారు. ఒక ప్రతిపాదన చేయడానికి, అది సరైనదో కాదో నిర్ధారణ చేసుకోడానికి మధ్య చాలా వ్యవధి ఉంటుంది. అయితే పిల్లలకి ఈ వ్యవహారమంతా తెలీదు. వాళ్లు వాడుతున్నది వైజ్ఞానిక పద్ధతి అని తెలీదు. పరిశీలనలు, సిద్ధాంతాలు, ప్రయోగాలు అని వాళ్ల దగ్గర మాట్లాడితే వాళ్లు బెదిరిపోవచ్చు కూడా. వాళ్ల చుట్టూ ఉండే ప్రపంచాన్ని గురించి, మనుషుల గురించి, వాళ్లు రోజూ మాట్లాడే భాష గురించి వాళ్ల బుర్రల నిండా ఎన్నో సిద్ధాంతాలు ఉంటాయి. కాని అవి ఏంటి అని అడిగితే మాత్రం వాళ్లు విపులీకరించి చెప్పలేకపోవచ్చు. వాళ్ళ మనసు పొరల్లో అంతర్లీనంగా జరిగే ఆ ప్రక్రియల్లో మనం జోక్యం చేసుకోవడం వల్ల వాళ్లకి మంచి జరగదు. ఆ ప్రక్రియలని మనం బలపరచలేం, పోషించలేం, వేగవంతం చేయలేం. వాటితో కల్పించుకోకపోవడమే మనం పిల్లలకి చేయగల అతి పెద్ద మేలు.

జాన్ పియాజే గొప్ప మేధావి. పిల్లల మీద ఎన్నో పరిశోధనలు చేసిన గొప్ప మనస్తత్వ శాస్త్రవేత్త. కాదన్ను. కాని ఆయన కూడా పిల్లల స్వభావం యొక్క ఈ ముఖాన్ని విస్మరించాడు. అందుకే పిల్లలు ఎలా ఆలోచిస్తారు అన్న విషయం మీద ఆయన నిర్ణయాలు ఎన్నో తప్పని ఇప్పుడు తేలుతున్నాయి. ఇటీవల మనస్తత్వ శాస్త్రవేత్తలు కనుక్కుంటున్నది ఏమిటంటే పిల్లల్ని వాళ్లకి తెలిసిన దాన్ని మాటలతో కాక చేతలతో చూపమని అడినప్పుడు పియాజే ప్రయోగాలెన్నో తారుమారు అవుతున్నాయి. ఫలానా దశలో పిల్లలు చేయలేరు అన్నవెన్నో చేయగలరు అని నిరూపించ బడుతున్నాయి. పియాజే అసంభవమని కొట్టిపారేసిన విషయం - రెండేళ్ల పిల్లలో కూడా క్రమబద్ధమైన తార్కిక శక్తి ఉంటుందన్న విషయం - ఇప్పుడిప్పుడే నిజమని తేలుతోంది.

కొంచెం అపరిచితంగా, అనిర్దిష్టంగా తోచే శిక్షణా సామగ్రితో (అవి మాంటిసోరీ సమగ్రి కావచ్చు, క్యూసినేర్ కమ్మీలు కావచ్చు, లేదా వట్టి బంక మట్టి కావచ్చు) పిల్లలు తర్కబద్ధమైన ఆలోచనా ధోరణి ప్రదర్శించాలంటే వాళ్లు ముందు ఆ సామగ్రితో అలవాటు పడాలి. అందుకు వ్యవధి కావాలి. కొత్త కొత్తగా అనిపించే ఆ సామగ్రిని, కొంచెం ఊహాశక్తి, వినోదం జోడించి, సుపరిచితంగా చేయాలి. ఉదాహరణకి రంగు రంగుల చెక్క ఘనాలతో ఓ పాపాయి ఆడుకుంటోంది అనుకుందాం. వాటికి కావాలంటే అమ్మ, నాన్న, అన్నయ్య, అక్క, చెల్లి అని ఏవో పేర్లు పెట్టుకోనివ్వండి. ఇప్పుడు ఆ ఘనాల స్థానాలని తారుమారు చేసి "అరె! ఇప్పుడు తక్కువ బొమ్మలు ఉన్నాయే!" అని చూడండి. పాపాయిని ఒప్పుకోదు. ఘనాల స్థానాలని మీరు ఎలా మార్చినా 'అమ్మ', 'నాన్న', మొదలైన 'కుటుంబ సభ్యులు' అందరూ ఉన్నారో లేదో చక్కగా నిర్ధారించ గలుగుతంది. స్థానాల మార్పిడి పాపాయిని మోసపుచ్చలేదు.

ఇలా అంటే నాకు ఇ.ఎఫ్.షూమాకర్ రాసిన గొర్రెలకాపరి కథ గుర్తిస్తోంది. ఆ కథలో ఒక చోట అంటాడు - "గొర్రెలని ఎప్పుడూ లెక్క పెట్టకు. లెక్క పెట్టిన మరుక్షణం అవి చచ్చిపోతాయి.” ఆయన ఉద్దేశం ఏమిటంటే గొర్రెలని లెక్క పెట్టిన మరుక్షణం ఆ గొర్రెలని మనం అమూర్తమైన చిహ్నాలుగా, జీవంలేని అంకెలుగా మార్చేస్తున్నా మన్నమాట. గొర్రె = గొర్రె = గొర్రె.. అలా అన్నీ గొర్రెలూ సమానం అన్నట్టు వ్యవహరిస్తున్నాం అన్నమాట. అలా చేయడంలో వాటిలో వ్యక్తిగత వైవిధ్యాన్ని విస్మరిస్తున్నాం. వ్యక్తిగతంగా అవి బలంగా, ఆరోగ్యంగా ఉన్నాయో లేదో చూడడం లేదు.

ఇరవైయవ శతాబ్దంలో ఎందుచేతనో మనకు అమూర్త చింతన అంటే మోజు పెరిగింది. ఆ కారణం చేత యదార్థంలోని ఒక అంశం ఆధారంగా ఒక అమూర్త భావనను రూపొందించాలంటే ముందుగా ఆ యదార్థాంశం నుండి ఒక అర్థాన్ని, ఒక సారాన్ని మనం గ్రహించాలి, గుర్తించాలి. అలా రూపం పోసిన అమూర్త భావనతో పరిచయాన్ని పెంచుకుంటాం, సునాయాసంగా దాంతో వ్యవహరిస్తాం, దాన్ని కొలుస్తాం, అంకెలతో వ్యక్తం చేస్తాం, కంప్యూటర్లోకి ఎక్కిస్తాం - ఇలా ఎన్నో చేస్తాం. కాని ఏ యదార్థ భూమిక లో నుండి అయితే అది ఉద్భవించిందో ఆ భూమికను మరచిపోతాం. ఏ నేపథ్యం నుండి అయితే అది ముందుకు వచ్చిందో ఆ నేపథ్యాన్ని విస్మరిస్తాం. మనం మూల్యాంకనం చేయలేనిది మూల్యం లేనిది అని తలపోస్తాం. ఉదాహరణకి స్కూళ్లు పిల్లల్ని మూల్యాంకనం చేస్తాయి. అంటే వాళ్లు చేసే పనులని, అనే మాటలని, రాసే పరీక్షలని మూల్యాంకనం చేస్తాయి. అందు చేత పైన చెప్పుకున్న గొర్రెల కాపరిలా అసలు పిల్లల కన్నా ఆ పిల్లల్ని గురించిన అంకెలే యదార్థమైనవి అని భ్రమపడతాయి. స్కూళ్లు ఇక పిల్లలని చూడడం మానేస్తాయి, అసలు పిల్లల్ని ఎలా చూడాలో కూడా మరచిపోతాయి. అయితే ఎప్పుడూ ఈ అమూర్త విషయాలతో పెనుగులాట పిల్లలకి రుచించదు. ఎందుకంటే ప్రథమంలో అర్థరహితంగా కనిపించే ప్రపంచాన్ని పరిశీలించి, శోధించి అందులోని అర్థాన్ని పొడచూడాలన్నదే పిల్లల నిరంతర తాపత్రయం. ఇలా చేయడం వాళ్ల బలహీనత కాదు. అసలు అదే వాళ్ల బలం. ఎక్కడైనా, ఎలాగైనా యదార్థాన్ని శోధించాలి, దాని అర్థాన్ని తెలుసుకోవాలి అన్న తీవ్రమైన అభినివేశం మనలో కన్నా ఎక్కువగా పిల్లల్లో సహజంగా ప్రవహిస్తూ ఉంటుంది.

పిల్లలలో కూడా తార్కిక ఆలోచన ఉంటుందని, దాని సహాయంతో వాళ్లు పురోగమిస్తుంటారని ఈ మధ్యనే, మరొక్కసారి, ఓ నాలుగేళ్ల పాప నాకు నిరూపించింది. బ్రిజెత్ అని ఓ చిన్న పాప, వాళ్ల అమ్మతో, అక్క చెల్లెళ్లతో అప్పుడప్పుడూ నా ఆఫీసుకి వస్తుంటుంది. ఈ పాప సంభాషణలో “వాడికి పెట్టెలు జరిపాడు.”, ”ఆమెకి పెన్సిలు తీసుకుంది.” వంటి వాక్యాలు దొర్లడం విని ఆశ్చర్యం వేసింది. ఎందుకంటే చిన్న పిల్లలు “నేను అది కావాలి.” వంటివి అనడం విన్నాను. ఉదాహరణకి నా మేనగోడలు బాగా చిన్న వయసులో “నేను కొంచెం" అనేది. అంటే తన ఉద్దేశం "నాకు కొంచెం కావాలి” లేదా “నాకు కొంచెం పెట్టు” అని తాత్పర్యం. కాని పిల్లలు “ఆమెకి అలా చేసింది” అనో “అతడికి అలా చేశాడు” అనో అనగా వినడం మొదటి సారి. ఇక్కడ గమనించవలసినదేమంటే ఇది పెద్దల అనుకరణ మూలంగా వచ్చింది. కాదు. ‘వాడికి’ ‘ఆమెకి' అన్న పదాలని కర్తలుగా వాడడం బ్రిజేత్ ఎక్కడా విన్లేదు. తన చుట్టూ పెద్దవాళ్లు మాట్లాడుకుంటుంటే విని తనే ఓ సూత్రం తయారు చేసుకుంది. ఇక్కడ ఆగమన, నిగమన పద్దతులలో తన ఆలోచన సాగడం కనిపిస్తుంది. ఇతరుల సంభాషణలు విని 'వాడికి' ‘ఆమెకి' అనే పదాలు నామవాచకానికో, వ్యక్తి నామవాచకానికో కాక సర్వనామాన్ని సూచిస్తాయని తనకై తానే గ్రహించింది. అక్కణ్ణుంచి మరో మెట్టు ఎక్కి ఆ పదాలని కర్తలుగా వాడొచ్చు అని ఓ కొత్త సూత్రాన్ని కల్పించుకుంది. కాని విషయం ఏంటంటే ఈ మధ్య అలా అనడం మానేసింది. గత రెండు మూడు సార్లు ఆ పాప వచ్చినప్పుడు అలా అనడం విన్లేదు. అంటే తన సిద్ధాంతాన్ని అప్పుడే ఇతరుల సంభాషణలతో పోల్చి చూసుకుని, పరీక్షించి తప్పని తెలుసుకుని, సరిదిద్దుకుందన్నమాట. మరి ఇదంతా హేతువాదం కాకపోతే అసలు హేతువాదం అంటే ఏంటో నాకు తెలీదని ఒప్పేసుకుంటున్నాను.

ఆధారము:-చెకుముకి

చివరిసారిగా మార్పు చేయబడిన : 1/2/2024



© C–DAC.All content appearing on the vikaspedia portal is through collaborative effort of vikaspedia and its partners.We encourage you to use and share the content in a respectful and fair manner. Please leave all source links intact and adhere to applicable copyright and intellectual property guidelines and laws.
English to Hindi Transliterate