మహిళా ఖైదీలు

మహిళా ఖైదీల విషయంలో సందర్శకుల పాత్రపై వారికోసం నియమించ బడిన జాతీయ సంఘం అభిప్రాయాలి.

న్యాయమూర్తి వి.ఆర్. కృష్ణయ్యర్ అధ్యక్షతన మహిళా ఖైదీల సమస్యలను చర్చించడానికి జాతీయ స్థాయిలో నిపుణుల సంఘాన్ని (National Expert Committee on Women Prisoners) 1987 లో నియమించారు. ఆ సంఘం సమర్పించిన నివేధికలో సమగ్రమైన సూచనలు, సిఫారసులు ఉన్నాయి.

మహిళాఖైదీల విషయంలో అనధికార సందర్శకులు నిర్వహించాల్సిన ముఖ్యమైన పాత్రను ఆ సంఘం ఇలా వివరించింది.

జైళ్ళకు అనధికార సందర్శకులను నియమించే సంప్రదాయమైతే ఉందికాని, అధి కాగితం మీదే ఉంది. జిల్లాలలోని మహిళా సామాజిక కార్యకర్తలకు జైళ్ళను సందర్శించడానికి తగినంత అధికారమిస్తే, సంఘం ప్రతిపాదించిన లక్ష్యాలను సాధించడానికి వారు చాలావరకు తోడ్పడగలరని సంఘం సంప్రదించిన స్వతంత్ర పరిశీఅలకులు సిఫారసు చేశారు. ఈ ప్రతిపాదనను అంగీకరించి, అన్ని జైళ్ళకు శాశ్వత ప్రాతిపదికన సందర్శకుల సంఘాలను నియమించాలని సంఘం సిఫారసు చేస్తున్నది. నిబద్ధత. అవగాహన కలిగిన మహిళా కార్యకర్తల బృందాలను ఏర్పాటు చేసుకుని వారి నుండి రొటేషన్ ప్రాతి పదికన సభ్యుల్ని నియమించుకుని వారు ప్రతి నెలా సమావేశం అయ్యేలా చూడాలి. వరుసగా రెండు సమావేశాలకు గైర్జాజరు అయితే, దానిని అనాసతిగా పరిగణించి, కొత్త సభ్యులను నియమించు కోవాలి. దీర్ఘ కాలం ఈ పనికొరకు అందుబాటులో ఉండలేని ప్రముఖ పౌరులకు – వారు మంచి ఉద్దేశాలు గలవారైనా – సందర్శకుల సంఘాలలో సభ్యత్వం ఇచ్చి వాటిని అలంకార ప్రాయంగా తయారు చేయకూడదని ఈ సంఘం స్పష్టం చేయదల్చుకుంది. ప్రభుత్వం నియమించే సంఘాలలోని సభ్యుల నుండి దురుదృష్ట వశాత్తు ఆశించిన స్థాయిలో అర్థవంతమైన పనులు జరగడం లేదు. దానికి ప్రస్తుత సంఘం కూడా మినహాయింపు కాదు.

సందర్శకుల సంఘం ఈ క్రింది పరిధిలో పనిచేయాలి

• జైళ్ళను, జైళ్ళ పరిస్థితులను ఎప్పటికప్పుడు తెలుసుకోవడం.
• జైలు సంస్కరణలను అమలుచేయడం
• అవసరమైన చట్టపరమైన, మానసికారోగ్యపరమైన సహాయ పునరావాస చర్యలు చేపట్టడం.
• సిబ్బంది ప్రవర్తన సంబంధిత సమస్యలు.
• ఖైదీల ఫిర్యాదులు, క్రమశిక్షణ సమస్యలు⁹¹
• 13.2 మహిళాఖైదీల  పరిస్థితులు – ప్రాధమిక ప్రశ్నలు
• మహిళాఖైదీల  సంక్షేమం గురించి జైలు సందర్శకులు అడగవలసిన ప్రాథమిక ప్రశ్నలు
• వారిని పురుష ఖైదీల నుంచి వేరుచేసి ఉంచుతున్నారా?వారిని 24 గంటలూ మహిళా సిబ్బందే కాపాలా కాస్తున్నారా?
• మహిళా ఖైదీల కొరకు మహిళా వైద్యులు, శాయకులు ఉన్నారా?
• కుటుంబ సభులతో సంబంధాలు కొనసాగించేందుకు సౌకర్యాలు ఉన్నాయా? వారికుటుంబ సభ్యు లు వారిని కలవడానికి తరచూ వస్తున్నారా? వస్తే, వారికి అవసరమైన మానసిక, సాంఘిక చట్ట పరమైన మద్దతు ఇస్తున్నారా?లేదంటే, ఎందుకు లేదు?

మహిళా ఖైదీ ని ఆమె కుటుంబ సభ్యులు జైలులో కల్వవడానికి రావడం మానేస్తే, జైలు సందర్శకుల హోదాలో వారి కుటుంబ సభ్యులతో మాట్లాడి, వారి దురభిప్రాయాన్ని తొలగించి వారి మధ్య సంబంధాలను పునరుద్ధరించడానికి కృషి చేయండి

కొన్ని సంక్లిష్టమైన సమస్యలు: పిల్లలతో ఉన్న స్త్రీలు, ఆలస్యమౌతున్న విచారణలు, ఉత్పాదక పనుల లేమి

ఈ క్రింది సమస్యలను పరిష్కరించడానికి ఎక్కువ సమయం, చొరవ తీసుకోవాల్సి రావొచ్చు.

• గర్బిణీ స్త్రీలకు, చంటిపిల్లలకు సౌకర్యాలు’
• పురుడు పోసుకోడానికి ముందు, ఆ తర్వాత అవసరమైన సౌకర్యాలు జైలులో లేకపోతే, జైలు ప్రధానాధికారితో, వైద్యులతో మాట్లాడి వాటిని ఏర్పాట్జు చేయమని కోరండి. తమ చేతిలో లేని కారణాలరీత్యా వారు ఆ ఏర్పాటు చేయలేకపోతే, బయటి సమాజం నుంచి ప్రత్యామ్నాయ ఏర్పాట్లు చేయడానికి వారికి సహాయం చేయండి.
• జైలు బయట ఉన్న వైద్యశాలలో బిడ్డను ప్రసవించడానికి ఏర్పాట్లు చేయండి. అది సాధ్యంకాక పోతే, అర్హత, అనుభవం ఉన్న మంత్రసానుల్ని ప్రసవం సమయంలో దగ్గర ఉండేలా చూడండి. ప్రసవానికి ముందు పరిసరాలు శుభ్రంగా ఉండేలా చూడండి.
• శిశువు జైలులో జన్మిస్తే  భవిష్యత్తులో శిశువుకు మచ్చపడకుండా చేయడానికి, ఆ విషయాన్ని జనన ధృవపత్రంలో పేర్కొనకుండాఅ జాగ్రత్త వహించండి.
• మహిళా ఖైదీలతో ఉన్న పిల్లలందరూ సరైనా సమయంలొ వ్యాధి నిరోధక టీకాలు పొందుతు న్నారో  లేదో చూడండీ.
• చంటిపిల్లలతో ఉన్న తల్లులు ఉంటే, వారిని కోర్టుకు తీసుకువెళ్ళినప్పుడు జాగ్రత్తగా చూసుకోవ డానికి క్రెష్ లేక నర్సరీలను ఏర్పాటు చేయించండి.
• మహిళల శిక్ష పూర్తికాకముందే, పిల్లలు పెద్దవరైతే, జైలు బయట వారి విధ్యకు సంక్షేమానికి ఏర్పాట్లు చేయండి. సహాయం కొరకు జైలు అధికారిని, స్వచ్ఛంద సంస్థలను సంప్రదించండి. ఈ రంగంలో అనుభవం ఉన్న జైలు అధికారులు, సంస్థల వివరాల కొరకు తర్వాతి అధ్యాయాన్ని చూడండి.

మహిళల కేసులలో జరిగే ఆలస్యం

• కేసు పరిశోధిస్తున్నజ్ పోలీసులవల్ల గాని న్యాయస్థానం వల్లగాని, జైలు సిబ్బంది నిర్లక్ష్యం వల్లగాని, మహిళా ఖైదీల కేసులలో ఆలస్యం జరుగూతు ఉన్నదేమో కనుక్కోండి.
• మీ ప్రాంతంలో మహిళా న్యాయమూర్తులు కాని, బారు కౌన్సిల్ లో మహిళా న్యాయవాదులు కాని ఉన్నారేమో చూడండి. వారాంతంలో వారిని జైలు సందర్శనకు తీసుకెళ్ళండి. ఖైదీలే తమ సమస్యలను వారికి వివరించేలా చేయండి. న్యాయస్థానంలో వారి కేసులను చేపట్టేలా ప్రోత్సహించండి.
• మీ ప్రాంతంలోని ఉచిత న్యాయ సలహా కేంద్రం సమర్థ వంతంగా పనిచేస్తుందో లేదో చూడండి. ఆ కేంద్రానికి అధ్యక్షుడులైన సెషన్స్ న్యాయమూర్తిని కలిసి సహాయం చేయమని కోరండి.

ఉత్పాదక పనులు

మహిళా ఖైదీలను అర్థవంతమైన, సృజనాత్మకమైన పనులలో నిమగ్నం చేయడానికి అవసరమైన ఏర్పాట్లు లేకపోతే, అలాంటి సేవలను అందించడానికి జైళ్ళ యంత్రాంగానికి సహాయం చేయండి.

కొన్ని సూచనలు

• పనికొచ్చే చదువుల బోధనతో ప్రారంభించండి. చదువుకున్న ఖైదీలను సహా ఖైదీలకు బోధించమని ప్రోత్సహించండి. జాతీయ అక్షరాస్యతా  కార్యక్రమాల స్థానిక విభాగాన్ని దీని కొరకు సంప్రదించండి.
• బయటి సమాజం నుంచి వారికి పనులు ఏర్పాటుచేయండి. ఉదాహరణకు, కొలతలతో బట్టలు తీసుకు వస్తే వాటిని వారు కుట్టగలరు.
• వారు చేసే పనులకు మార్కెట్ విలువ ఉండేలా చూడండి. అవి మార్కెట్ అవసరాలకు అనుగుణంగా, మహిళాఖైదీల  అభిరుచి, సామాజిక నేపథ్యానికి అనువుగా ఉండేలా చూడండి.
• బయట ఉత్పత్తి చేసిన వస్తువుల స్థాయిలోనే నాణ్యత ఉండేలా చూడండి. ఉదాహరణకు జైలులో తయారుచేసిన సబ్బు తగినంత నురతను ఇవ్వక పోతే దానికి మార్కెట్ విలువ ఉండదు.
• మహిళలు నిర్వహించే సహకార సంఘాలతో వారిని అనుసంధానించండి. మీ ప్రాంతంలోని పొదుపు పథకాలకు, చిన్న పరిశ్రమలను ప్రోత్సహించే కౌన్సిల్ కు వారిని పరిచయం చేసి, వారిని స్వయం సహాయక బృందాలుగాఏర్పడడానికి ప్రోత్సహించండి. ఈ మధ్యకాలంలొ మధ్యప్రదేశ్ విమన్ ఫైనాన్స్ అండ్ డెవలప్ మెంట్ కార్పొరేషన్ వారుసమర్థ్ అనే పథకాన్ని ప్రారంభించారు

అది మహిళా ఖైదీలకు కూడా వర్తిస్తుంది

ఇప్పుడున్న వేతనాలు చెల్లించే పద్ధతి గురించి జైలు అధికారులను అడిగి తెలుసుకోండి. అందులో ఏవైనా సమస్యలుంటే వారితో చర్చించండి. సహకార బ్యాంకులలో అకౌంటు తెరచి, ఖైదీల సంపాదన దానిలో జమపడేలా జైళ్ళ అధికారులకు సహాయం చేయండి.

మహిళా ఖైదీలు ఎదుర్కొనే మరోక సమస్యేమిటంటే, ప్రొబేషన్ క్రింద విడుదలకు వారు అర్ హులైనప్పటికి, తగిన గార్డియన్లు లేకపోవడంతో ఆ ప్రయోజనాన్ని వారు పొందలేక పోతున్నారు. మహిళాఖైదీల పట్ల ఉన్న దురభిప్రాయాల వల్ల కుటుంబసభ్యులు ఈ ఏర్పాటు చేయడానికి ముందుకు రాకపోవడమే దీనికి ముఖ్యకారణం. మహిళాఖైదీలలో ఎంతో మార్పు వచ్చినా, ప్రొబేషన్ చట్టంలోని అన్ని నియమాలను వారు పాటించినా ఈ కారణంగానే విడుదల కాక తీవ్రమైన కష్టాలకులోనవుతున్నారు.

అర్హులైన మహిళా ఖైదీలందరికీ గార్డియన్ గా ఉండడానికి ఇండోర్ లో కస్తూర్బాగాంధీ ట్రస్టు ముందు కు వచ్చింది. అన్ని రాష్ట్రాల్లోను ఇటువంటి ప్రయత్నాలు జరిగితే బాగుంటుంది. వివరాలకోసం ఈ ట్రస్టు సంయుక్త కార్యదర్శి రాదాభట్ ను సంప్రదించవచ్చు.

విడుదలైన తర్వాత వెళ్ళడానికి ఎవరూ లేని మహిళా ఖైదీలకు కొంతకాలం పాటు సాంఘికంగా, ఆర్థికంగా అండగా ఉండేందుకు యాక్షన్ ఎయిడ్ భాగస్వామ్య సంఘాలను ఒప్పించే ప్రయత్నం జరిగింది. దీని గురించి మరిన్ని వివరాల కోసం యాక్షన్ ఎయిడ్ ను సంప్రదించండి.

మరికొన్ని ఉపయుక్తమైన సంస్థలు

నేషనల్ కమిషన్ ఫర్ విమన్ చట్టం, (1990)లోని సెక్షన్ 10(1)(K) ప్రకారం, జైళ్ళను, రిమాండ్ హోంలను, మహిళలను ఖైదీలుగా ఉంచే ఇతర సంస్థలను, స్థలాలను సందర్శించి, అవసరమైతే సంబంధిత అధికారులతో మాట్లాడి తగిన పరిష్కార చర్యలను చేపట్టాల్సిన బాధ్యత మహిళా కమిషన్ కు ఉంది. జాతీయా మహిళా కమిషన్, మధ్యప్రదేశ్ మహిళలు ఉన్న జైళ్ళను సందర్శించి సంబంధిత ప్రభుత్వాలకు చాలా సిఫారసులను చేస్తున్నాయి. మధ్యప్రదేశ్ రాష్ట్ర మహిళా కమిషన్, మహిళా జైలు సందర్శకులకు తన పనిలో భాగస్వామ్యం కూడా కల్ఫించింది.

మహిళా సాధికారితపై ఏర్పాటైన పార్లమెంటరీ కమిటీ, తన మూడవ నివేదికలో, మహిళా ఖైదీల పరిస్థితులు మెరుగు పరచడానికి సిఫారసులు చేసి, వాటి అమలును పర్యవేక్షిస్తున్నది. సందర్శకులు తమ ప్రశ్నలను, ఫిర్యాదులను, సూచనలను, ఈ కమిటీకి నివేదించ వచ్చు. నేషనల్ ఇన్ స్టిట్యూట్ ఆఫ్ పబ్లిక్ కోఆపరేటివ్ అండ్ చైల్డ్ డెవలఫ్ మెంట్ (NIPCCD). మహిళా, శిశు అభివృద్ధి డిపార్టుమెంట్ లో (భారత ప్రభుత్వం) ఇది ఒక స్వతంత్ర సంస్థ. దీనికి దేశ వ్యాప్రంగా ప్రాంతీయ కార్యాలయాలు ఉన్నాయి. ప్రస్తుతం ఈ సంస్థ పరిధిలో మహిళా ఖైదీల సమస్యలు లేనప్పటికీ, మహిళా ఖైదీల సమస్యలను పరిష్కరించడానికి ఈ సంస్థను సమర్థవంతంగా ఉపయోగించ వచ్చు.

యునైటేడ్ నేషన్స్ డెవలప్ మెంట్ ఫండ్ ఫ్ర్ విమెన్ (UNIFEM),ఇండియా. ప్రస్తుతానికి మహిళా ఖైదీలు ఈసంస్థ అజెండాలో లేనప్పటికీ సందర్శకులు, మహిళాఖైదీల గురించి పనిచేసే ఇతరులు తప్పకుండా దీనిని సంప్రదించి, మహిళాఖైదీల సమస్యలపై వారు కూడా పని చేసేలా చేయాలి.

ఆధారము: కామన్వెల్త్ హ్యూమన్ రైట్స్ ఇనీషియేటివ్